Hortensia’s: één van de meest waardevolle planten voor de tuin
De laatste jaren winnen hortensia's – geheel terecht - opnieuw sterk aan populariteit. Voor zowat elke tuin bestaan er passende soorten: groot of klein, modern of klassiek, frivool of strak.
Door het ruime aanbod van kleuren en (nieuwe) soorten, is er wel een hortensia te vinden naar ieders zin. Maar net door die verscheidenheid aan soorten is het niet altijd duidelijk hoe ze moeten geplant, verzorgd en vooral gesnoeid worden. Om hier wat overzicht in te brengen, is het belangrijk enkel grote groepen hortensia’s te onderscheiden.
De échte hortensia
Een van de meest bekende soorten Hydrangea, is de echte hortensia of Hydrangea macrophylla. Binnen deze groep zijn er twee soorten:
- de soorten die bloeien met bolvormige bloemen
- schermbloemigen (of 'lacecaps'): die bestaan uit vlakke bloemschermen van kleine fertiele bloempjes, met daar rond een krans van grotere, vaak gekleurde steriele bloemen
Qua verzorging zijn beide soorten gelijkaardig. Zowat alle macrophylla’s hebben nood aan voldoende water, en vinden het niet fijn als de bodem volledig uitdroogt. Wanneer je toch hortensia’s wil planten op een wat drogere grond, doe je er goed aan om naast planthumus ook wat bentoniet (kleinmineraal) of TerraCottem bij de grond te mengen. Het is ook een goed idee om de hortensia’s een paar centimeter dieper te zetten, een beetje in een kuil. Op die manier loop het water bij een stortbui of gietbeurt niet weg, maar krijgt het de tijd om in de grond rond de plant te dringen. Water bijgeven doe je het best ’s ochtends of overdag, zo kan de plant zelf nog opdrogen, en krijgen schimmels minder kans. Alle dagen gieten is niet ideaal, beter is het om bij droogte één of twee keer per week de planten echt goed nat te zetten.
Zowat alle macrophylla’s doen het goed in schaduw of halfschaduw. Sommige soorten doen het ook goed in de zon, maar daar is het extra belangrijk dat de grond, zeker bij bloeiende planten, nooit helemaal uitdroogt.
De meeste hortensia’s kan je ook goed in pot houden. Zorg voor een pot die voldoende groot is, en gebruik goede potgrond, bij voorkeur verrijkt met TerraCottem. Planten in pot zet je best wel op een schaduwrijke plaats. Om uitdroging van de grond te vermijden kan je eventueel bovenop de potgrond wat schors of mulch leggen, en de pot in een cache-pot zetten. Voldoende water geven is belangrijk, maar zorg ook voor voldoende drainage. Hydrangea’s zijn goeie drinkers, maar van staand water gaan de wortels rotten.
Hortensia’s hebben niet al te veel meststof nodig. Te veel stikstof zorgt voor een overmatige bladgroei, en zorgt voor minder of soms zelfs geen bloei! Bovendien is een overbemeste plant gevoeliger voor ziekten. Wanneer je toch meststoffen bijgeeft, gebruik dan traagwerkende meststof voor azalea en rhododendron, of speciale hortensiameststof. Geef zeker niet te veel meststof in één keer, beter is het om elke maand een beetje te geven. Bijmesten doe je best pas vanaf juni, wanneer de planten voldoende blad gemaakt hebben, zo wordt verbranding vermeden.
Help, mijn blauwe hortensia wordt roze!
Hortensia’s zijn in een heel scala aan kleuren verkrijgbaar. Naast verschillende witbloeiende variëteiten, zijn er kleurschakeringen gaande van blauw, paars, mauve over roze tot dieprood. Bij het bereiken van die kleur is niet enkel de soort hortensia belangrijk, minstens even belangrijk is de bodemgesteldheid.
Bij witte hortensia’s is het eenvoudig: witte bloemen blijven wit, of de plant nu in een zure, neutrale of licht kalkrijke grond staat. Een mooie witte variëteit is Hydrangea macrophylla ‘Schneeball’. Deze struik groeit mooi compact en geeft prachtige, goed ronde, witte bollen. De bloemblaadjes zelf zijn getand.
Minder eenvoudig is het bij de blauwe of roze-rode gekleurde hortensia’s. Zo kan het bijvoorbeeld gebeuren dat je een prachtige, blauw bloeiende hortensia koopt, die een jaar later plots roze blijkt te bloeien. Geen reden tot paniek, je bent niet bedrogen. Een en ander heeft te maken met de zuurtegraad van de bodem, en de aanwezigheid van aluminium en ijzer. Om een blauwbloeiende hortensia mooi blauw te krijgen en te houden, is een voldoende zure grond nodig, waarin voldoende aluminiumzouten aanwezig zijn. De meeste gronden in en rond Klein-Brabant zijn eerder neutraal van zuurtegraad, waardoor de bloemen meestal roze of rood verkleuren.
Als je toch blauwe bloemen wil, meng je een ruime hoeveelheid turf of heidegrond in de plantput. Een zure grond alleen is echter niet genoeg; om een diepblauwe kleur te krijgen, moet ook kaliumaluin toegediend worden. De makkelijkste manier om dit te doen is zogenaamde ‘hortensia blauwmaker’ bovenop de grond rond de hortensia’s strooien. De ideale periode om dit te doen is aan het einde van de zomer, en voor een tweede keer in het late voorjaar. Een ander populair, maar minder effectief middeltje uit grootmoeders tijd, is het geven van roestwater. Geef je blauwe hortensia’s zeker geen kalk, en vermijd het om ze aan te gieten met (kalkhoudend) leidingwater. Een mooie blauwe variëteit is Hydrangea macrophylla ‘Renate Steiniger’ (foto). Deze draagt grote, blauwe bloemtuilen, met in het begin van het seizoen een licht gekleurd hart. Later verkleuren de bloemblaadjes naar lichtmauve.
Roze of rode hortensia’s houden is eenvoudiger. Zet de planten in een Ph-neutrale, goede humusrijke grond. Op zure grond kan je eventueel een beetje kalk toevoegen, maar overdrijf hier niet mee. Een van de beste rode hortensiasoorten is de Hydrangea macrophylla ‘Red Baron’. Deze plant vertakt erg mooi en groeit compact uit tot ongeveer 1m20. In het voorjaar hebben de bloemen een rozeachtige schijn, en naarmate het groeiseizoen vordert, worden ze feller rood. Een andere goede rood kleurende variëteit is de Hydrangea macrophylly ‘LK 49’. Deze geeft donkerdere, kardinaalsrode bollen, die zich erg goed lenen om te laten drogen!
Snoeien doet bloeien?
Bij de Hydrangea macrophylla is snoei niet altijd nodig! Over dat snoeien bestaan heel wat misverstanden. Belangrijk om weten is dat de bloem wordt gevormd op knoppen die de plant in het voorgaande jaar aanlegt. Zeker jonge planten zullen dus veel bloem verliezen als je de takken terugsnoeit, de eerste jaren snoei je dus best zo weinig mogelijk. Pas na de laatste lentevorst verwijder je wat nog rest van de bloemtuilen van vorig jaar. Als de plant een jaar of drie, vier staat, kan je wel snoeien. Einde maart, begin april knip je de verwelkte bloemen weg. Een tak met een eindknop laat je ongemoeid, enkel de droge bloemen op de zijtakken knip je weg. Als de tak een verwelkte bloem heeft op het einde, knip je hem door boven het hoogste paar gezonde knoppen. Bij oudere struiken kan je ook de oudere, grijzige takken tot tegen de grond wegsnoeien.
Endless Summer: een hele zomer bloemen
Hoe lang je hortensia bloeit, hangt niet enkel af van de verzorging, maar ook van de variëteit. Een recent verkrijgbare variëteit is de Hydrangea macrophylla ‘Endless Summer’. Deze soort bloeit zoals de meeste hortensia’s een eerste keer op het tweejarig hout. Bijzonder is echter dat er na deze bloei een herbloei gebeurt op de jonge, eenjarige twijgen! Hierdoor hebt je heel de zomer bloem, tot diep in het najaar. Een bijkomend voordeel is dat er ook makkelijker gesnoeid kan en mag worden. Je kan gerust bloemen wegknippen om te gebruiken als snijbloem. Verdroogde bloemen mogen tijdens de zomer weggenomen worden, dit bevordert de aangroei van nieuwe bloemen. De ‘Endless Summer’ draagt prachtige, grote blauwe of roze bloemen, afhankelijk van de grondsoort waarin ze wordt geplant. Sinds enkele jaren is er ook een helder witte variëteit, ‘The Bride’ (foto) genoemd.
Een ander aspect dat invloed heeft op de bloeiduur van je hortensia, is de leeftijd. Hoe ouder een plant wordt, hoe makkelijker hij bloemknoppen zal vormen. Bij oudere planten kan je dus ook gerust bloemtuilen met lange stelen knippen, zonder de bloei in het daaropvolgende jaar te beperken. Met de nodige verzorging (steel schuin afsnijden, bladeren verwijderen, voldoende water,…) kan je zo dagenlang ook binnen genieten van hun bloemenpracht. Ook als droogbloem zijn hortensia’s uitermate geschikt. De ideale periode voor de snoei van droogbloemen, is op het einde van het bloeiseizoen, meestal einde september, oktober. Goed gedroogde bloemen kunnen maanden, zelfs jaren meegaan, en zijn bijvoorbeeld ook geschikt voor de versiering van de kerstboom!
Andere soorten hydrangea: ook in de zon!
Naast een ruim scala aan kleuren en variëteiten van de Hydrangea macrophylla, bestaat er ook een ruim aanbod aan andere soorten Hydrangea.
Een qua groei en verzorging sterk op de gewone hortensia lijkende soort, is de Hydrangea serrata. Deze planten blijven over het algemeen iets kleiner, en dienen op dezelfde manier gesnoeid te worden als de macrophylla’s. Een erg mooie en goed herbloeiende variëteit is de Hydrangea serrata ‘Bluebird’. Deze soort wordt niet veel hoger dan een meter, en geeft veel, niet al te grote schermbloemen met een diepblauwe kleur – indien geplant in zure grond. In Ph-neutrale grond verkleuren de bloemen roze.
Erg gemakkelijk, goed winterhard en tegenwoordig erg populair is de Hydrangea arborescens ‘Annabelle’. Deze variëteit geeft bolvormige, wit tot olijfgroen verkleurende bloemen die bijna zo groot zijn als een voetbal. Deze plant heeft wel wat ruimte nodig, en kan na enkele jaren tot 2 meter hoog en breed worden. Bij regenweer hebben de takken ietwat de neiging om door te buigen onder het gewicht van de bloemen. De ideale standplaats is misschien wel tussen een muurtje, haagje of tussen andere heesters, waar ze wat steun kunnen vinden. De nieuwere variant "Strong Annabelle" heeft bovendien veel sterkere takken. De ‘Annabelle’ onderscheidt zich van de gewone hortensia’s in de manier waarop hij gesnoeid moet worden. Deze bloeit immers op eenjarig hout, en wordt dus best in maart helemaal kort gesnoeid. Let wel op, indien je de planten tot op de grond terugknipt, zullen er minder maar grotere bloemen zijn, maar zullen deze ook makkelijker openvallen. Als je ze terugknipt tot zo’n 30 centimeter, krijg je meer en stevigere takken, met meer, maar iets kleinere, bloemen.
Een andere waardevolle soort is de Hydrangea paniculata, ook wel pluimhortensia of schapenkophortensia genoemd. Deze bloeit met grote, peervormige bloemtrossen. Deze soort is erg gemakkelijk, perfect winterhard, en wordt gesnoeid zoals de ‘Annabelle’. Twee erg mooie variëteiten zijn de ‘Pinky Winky’ (foto1) en de ‘Limelight’ (foto2). De eerste heeft witte bloemtrossen, die naarmate het seizoen vordert verkleuren tot zachtroze. De ‘Limelight’ is wit tot limoengroen, en bloeit erg lang door. Van de Limelight bestaat er ook een kleinere variëteit die zo'n 80 cm wordt: the Little Lime. Een andere dwergsoort is de Hydrangea paniculata Bobo.
De eikenbladhortensia of Hydrangea quercifolia (foto) is een bijzonder soort, en is vooral erg geliefd omwillen van het prachtige blad – qua vorm gelijkend op een eikenblad - en de mooie herfstkleur. De wilde vorm kan tot 3 meter hoog worden, maar de variëteit ‘Snow Queen’ blijft compacter. Deze geeft veel en grote wit tot roze verkleurende bloemen.
De klimhortensia: ideale klimplant voor in (half)schaduw!
Een buitenbeentje is de Hydrangea petiolaris of klimhortensia (foto). Deze klimplant hecht zichzelf vast, en hoeft dus eigenlijk niet geleid te worden. Hij bloeit met witte schermbloemen, met kleine fertiele bloemetjes in het midden, en grotere steriele bloemblaadjes in een krans er rond. Snoeien hoeft niet voor deze variëteit, eventueel kan je tijdens de winter de verwelkte bloemen wegnemen.
Zowat alle hortensia’s kunnen heel het jaar rond geplant worden. De beste periodes zijn het voorjaar, de late zomer en het begin van de herfst. Let wel op, niet zomaar elke hortensia is geschikt om in de tuin te planten. Sommige soorten worden bloeiend, als kamerplant verkocht, maar zijn onvoldoende winterhard voor ons klimaat. Zorg er dus voor dat je specifiek een plant voor in de tuin koopt.
Je kan hortensia's in al hun pracht het best bewonderen op ons plantencentrum tijdens hun bloeitijd van juni tot oktober!
Dries De Pauw